علت ازدواج سفید در ایران چیست
علت ازدواج سفید در ایران چیست
ازدواج سفید ازدواج سفید در تهران علت ازدواج سفید که جدیدا مد شده چیست بیمسئولیت، خانواده نشناس، بیدین، بیمذهب، بیاخلاق و بوالهوس. اینها القابی هستند که برخی رسانهها، مقامات و بعضا کارشناسان اجتماعی در ایران، برای توصیف صفات شخصیتی زنان و مردانی به کار میبرند که بدون داشتن رابطه زوجیت یا همان ازدواج یا صیغه شرعی، با هم در یک خانه زندگی کرده و رابطه عاطفی و جنسی دارند. پدیدهای که در ایران از آن به عنوان «هم باشی» یا «ازدواج سفید» نام میبرند. امری که از نظر حکومت و مذهب، نامبارک است و تبلیغات فراوانی علیه آن انجام میشود.
عکس تزیینی است
اولین بار دی ماه سال 1391 بود که مرتضی طلایی، رییس وقت کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران، از «ازدواج سفید» به عنوان آنچه به زعم او «نوع جدیدی از آسیبهای اجتماعی با پیامدهای خطرناک است» سخن گفت. او گفته بود: «متاسفانه گزارشهایی مبنی بر تشکیل زندگیهای مجردی در شمال شهر تهران داریم که در آن دختر و پسر بدون ازدواج زیر یک سقف زندگی میکنند.»
انتقادها و هشدارها در سال 1393 بیشتر شد تا جایی که خرداد ماه آن سال بهمن بهمنی، مدیر کل دفتر برنامهریزی و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان نسبت به «افزایش شکل جدیدی از روابط دختران و پسران با عنوان همخانگی» هشدار داد و آن را یک «آسیب جدی و نگران کننده در کشور» خواند.
قصدمان از ابتدا ازدواج بود پاشا و هسرش الهام، یک سال است ازدواج کردهاند اما قبل از آن، نزدیک به دو سال با هم زندگی میکردند: «مثل همه زن و شوهرها.»
پاشا وکیل است و الهام کارشناس گریم. آنها پنج سال پیش با هم آشنا شدند. پاشا به رادیو زمانه میگوید: «خانواده ما اگر چه سنتی و مذهبی است، اما داشتن دوست دختر در آن عادی بود. الهام از همان اوایل به خانه ما میآمد و پدر و مادرم کاملا در جریان رابطه ما بودند.» به گفته الهام خانواده او هم از رابطهاش با پاشا اطلاع داشتند تا این که پس از یک سال به قول خودش رابطهشان جدی شد: «پدر و مادر پاشا اما مخالف ازدواج ما بودند. میگفتند به درد هم نمیخوریم. خانوادههایمان از نظر فرهنگی خیلی تفاوت دارند.»
مخالفت خانواده پاشا سبب میشود رفت و آمد الهام به خانه آنها با مشکل روبهرو شود. به دلیل این فشارها آن دو تصمیم میگیرند خانهای اجاره کنند و با هم زندگی کنند. پاشا میگوید: «تصمیم گرفتیم با هم زندگی کنیم. نظرمان این بود که تا زیر یک سقف نرویم، نمیتوانیم همدیگر را خوب بشناسیم.»
به عقیده او یکی از علل اصلی طلاق در ایران همین عدم شناخت کافی زوجین از یکدیگر است. بر اساس آخرین آمارها، هر روز در ایران 343 مورد طلاق در دفاتر ازدواج و طلاق ثبت میشود. از عمدهترین دلایل طلاق میتوان به «مسائل جنسی، مشکلات اقتصادی و اعتیاد» اشاره کرد. در تهران این آمار روزانه 90 مورد است. یعنی سالانه 32هزار و 850 زوج فقط در تهران از هم جدا میشوند.
پاشا میگوید: «زندگی کردن زیر یک سقف و برخورد با مشکلات واقعی زندگی، شناخت ما از یکدیگر و از ازدواج را بالا برد و کمک کرد که بهتر و راحتتر تصمیم به ازدواج بگیریم.» رسانههای حکومتی در ایران اما علت گرایش جوانان به این سبک از زندگی را فرار از مسئولیت ازدواج و نیز راهی برای ارضای غرایز جنسی میدانند.
هادی صادقی، معاون فرهنگی قوه قضاییه، دی ماه سال پیش با انتقاد از نام ازدواج سفید در این زمینه گفته بود: «استفاده از این نام برای این امر نامبارک غلط است، چرا که نه ازدواج است و نه سفید و بهتر است به جای آن از عبارت “همباشی سیاه” استفاده کنیم.» پاشا اما در اینباره به رادیو زمانه میگوید: «اگر فقط به دنبال رابطه جنسی بودیم، مگر دیوانه بودیم خانه اجاره کنیم و در آن زندگی کنیم. از طرف دیگر دسترسی به سکس امروز خیلی راحتتر و کمخرجتر از زندگی کردن با هم در یک خانه است.»
او در مورد موافقت خانواده الهام با تصمیم آنها مبنی بر زندگی مشترک بدون ازدواج هم میگوید: «در ابتدا خیلی راضی نبودند. به همین دلیل الهام بیشتر خانه پدر و مادرش بود. کمکم وقتی من را بیشتر شناختند و فهمیدند که دنبال سوء استفاده نیستم، راضی شدند ولی باز هم به فامیل الهام گفتند که ما عقد کردهایم.» به گفته الهام ازدواج تصمیمی بود که آن دو خودشان گرفتند، بدون آنکه فشاری از طرف هیچ یک از خانوادهها در کار باشد: «پدر و مادر پاشا که کلا مخالف بودند. خانواده من ولی با اینکه نگران رابطه ما و حرفهای فامیل بودند، هیچوقت فشار نیاوردند که زودتر ازدواج کنیم.»
پاشا با تایید صحبتهای همسرش میگوید: «نمیخواستیم فقط به دلیل اینکه در ایران تنها راه بودن با دیگری ازدواج است، این کار را انجام دهیم. میخواستیم خودمان کاملا آماده باشیم.» آنها حالا یک سال است ازدواج کردهاند و الهام میگوید: «به نظر من آن دو سال برایمان واقعا خوب بود (میخندد). به پدر و مادر پاشا هم ثابت کردیم که به درد هم میخوریم.»
المیرا و سیاوش با هم زندگی میکنند، البته در خانه سیاوش. پدر و مادر سیاوش مدتها پیش از یکدیگر جدا شدهاند و مادرش با مرد دیگری ازدواج کرده است. سیاوش به رادیو زمانه میگوید: «شوهر مادرم مرد خوبی است، اما من حوصله آن خانه را نداشتم. آنها هم ترجیح میدانند که من نباشم. خدا را شکر پول هم که زیاد داریم. برایم خانه گرفتند.»
هر دو جوان هستند. 22 ساله و دانشجو. المیرا میگوید: «تا جوانیم باید از جوانیمان استفاده کنیم. حالش را ببریم.» به قول خودش هر هفته پارتی دارند: «خدا را شکر که سیاوش مستاجر هم نیست. خانه مال خودش است. مشکلی از این بابت نداریم.» او در پاسخ به این سوال که پدر و مادرش در جریان رابطهشان هستند یا نه، میگوید: «پدرم که اصلا خانه نیست، وقتی هم که باشد خانهمان مثل میدان جنگ است. مادرم هم میگوید از جوانیات لذت ببر. خوب من هم دارم لذت میبرم دیگر.»
سیاوش هم با المیرا هم عقیده است: «خوش میگذرد. میرویم دانشگاه و میآییم. خرجم را هم که مادرم و پدر خودم میدهند. مشکلی نداریم. البته دنبال خلاف هم نیستیم.» در حین این گفتوگو اما برای این دو مهمان میآید. همدانشگاهیهایشان با جیغ و داد وارد خانه میشوند و سیاوش میگوید که بعدا بیشتر حرف میزنیم. او میرود تا به قول خودش خوش بگذراند.
ازدواج سفید شرع و قانون چه میگویند؟
عدم پایبندی به اصول دینی و مذهبی یکی دیگر از دلایلی است که در ایران از آن به عنوان رواج ازدواج سفید نام برده میشود. بر اساس قوانین شرع اسلام ارتباط زن و مرد نامحرم تنها از طریق ازدواج یا صیغه شرعی مجاز بوده و در غیر این صورت حتی میتواند از جمله مصادیق زنا قلمداد شود. در این میان علی سیستانی و سعید حکیم، خواندن صیغه به زبان مادری و غیر عربی را نیز مجاز دانستهاند اما سیستانی آن را منوط به خوانده شدن عین ترجمه دانسته، در حالی که حکیم، صرف رساندن منظور عقد شرعی را کافی میداند. بنا بر نظر اکثر علمای شیعه خواندن صیغه هم در ازدواج دائم و هم در ازدواج موقت واجب بوده و غیر از آن حرام است.
پاشا در این رابطه میگوید: «من اعتقادی به صیغه ندارم و صیغه هم نخواندیم. مهم این بود که هر دو راضی بودیم، اما این به این معنی نیست که مذهبی نیستم. برعکس خیلی هم اعتقاد دارم ولی به مدل خودم.» سیاوش و المیرا نظری مخالف دارند: «ما خیلی اعتقادی به این حرفها نداریم. مگر کار خلافی میکنیم. جوانیم و داریم جوانی میکنیم.»
اما جدای از مباحث شرعی در مقوله ازدواج سفید، تبعات حقوقی و قانونی آن نیز نیازمند توجه است. همایون حسینی، وکیل دادگستری در این زمینه میگوید: «مقوله ازوداج سفید فقط به مسائل دینی و شرعی خلاصه نمیشود، بلکه بحث اصلی تبعات قانونی و حقوقی آن است.» قانون مدنی ایران در کتاب هفتم خود تنها ازدواج دائم و موقت را به رسمیت شناخته است.
بر اساس ماده 1035 این قانون نیز صرف وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نکرده و بر همین مبنا رابطه بدون آن غیرقانونی است. همایون حسینی اما میگوید: «اثبات عدم زوجیت دو نفر که با هم زندگی میکنند خیلی هم آسان نیست، مخصوصا زمانی که خانوادههای دو طرف نیز در جریان این رابطه باشند.» اشاره او به مواد قانونی متعدد قانون مدنی است: «اگر چه وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمیکند اما قانون مدنی در مواد 1062، 1063 و 1066 مشخص میکند که حتی صرف اشاره زوجین به قصد ازدواج کافی است تا علقه زوجیت بین آنها ایجاد شود. از طرف دیگر بر اساس ماده 1070 رضایت طرفین شرط نفوذ عقد است. در حقیقت میتوان گفت که رضایت طرفین و قصد آنان از نظر قانون برای ایجاد زوجیت کافی است و اجباری به خواندن صیغه نیست.»
او در پاسخ به این سوال که آیا در صورت عدم اثبات زوجیت، ارتباط زن و مرد مشمول قوانین مربوط به زنا یا روابط نامشروع میشود، میگوید: «اثبات زنا از نظر قانونی تقریبا غیر ممکن است.» بر اساس ماده 223 قانون مجازات اسلامی جدید، «هرگاه متهم به زنا مدعی زوجیت یا وطی به شبه باشد، ادعای او بدون بینه و سوگند پذیرفته میشود، مگر آن که خلاف آن با حجت شرعی لازم، اثبات شود.»
از طرف دیگر ماده 241 هر گونه تحقیق و بازجویی برای کشف امور پنهان در مسائل مربوط به جرایم منافی عفت عمومی را ممنوع کرده است. حسینی بر همین اساس میگوید: «به همین دلایل اثبات زنا یا رابطه نامشروع در مواردی مانند “ازدواج سفید” که دو طرف با یکدیگر زندگی میکنند مشکل است. در حقیقت قوانین فعلی ایران در مواردی مانند این مورد، دارای خلاء قانونیست.»
به گفته او مشکلات قانونی ازدواج سفید ریشه در تبعات بعدی آن دارد نه در جرمانگاری آن: «مشکلات اصلی زمانی است که زن بچهدار شود، یا مرد ول کند و برود، مسائل مالی پیش بیاید یا خشونتی بین آنها اتفاق بیافتد.» او از پروندهای میگوید که در آن دختر و پسری به همین صورت با یکدیگر زندگی کردهاند، اما پس از باردار شدن دختر، پسر او را تنها گذاشته و رابطه قبلی را نیز انکار کرده است: «در اینجا مشکل اثبات نسب است. مرد به طور کل رابطه را منکر شده بود. البته ما با توجه به شواهدی که داشتیم از جمله شهادت خانوادهها و نیز صاحبخانه و همسایگان مبنی بر اینکه مرد، زن را به عنوان همسر خود همهجا معرفی میکرده و هر دو با هم زندگی میکردند، توانستیم نسب فرزند را اثبات کنیم.»
این وکیل دادگستری در مورد مشکلات مالی هم میگوید: «با توجه به اینکه قانون الزامی برای دادن نفقه حتی در عقد موقت ندارد، مشکلات مالی یکی از اساسیترین تبعات حقوقی این مساله است، مخصوصا در مواردی که همه خرجها بر عهده مرد باشد. اگر او از این مساله استنکاف کند، هیچ ضمانت قانونیای برای اجبار او به دادن نفقه وجود ندارد.»
نیاز به رویکردی تازه در ازدواج سفید
علت گرایش جوانان در ایران به ازدواج سفید و ترجیح این سبک از زندگی در هر قشری متفاوت است. اما آیا برخوردهای سلبی و انتظامی با این موضوع میتواند سرعت رواج آن را کاهش داده یا متوقف کند؟ محسن برهانی، عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، در نشستی که اواخر فروردین ماه امسال در دانشگاه تهران برگزار شد در همین زمینه گفت: «نکتهای وجود دارد و آن این است که به این موضوع چگونه بنگریم، چرا که در هر حال بخشی از جامعه درگیر این قضیه هستند. آنچه هست اقلیتی از جامعه تصمیم گرفتهاند چنین روابطی را به هر دلیلی با یکدیگر داشته باشند و ورود به قلمرو این مساله بهوسیله حقوق کیفری و ضابطین دادگستری و دادسراها، مبتلا به محذورات سنگین قانونی و فقهی است.»
همایون حسینی هم به رادیو زمانه میگوید: «آنچه مسلم است قوانین مدنی و جزایی ایران این سبک از زندگی را به رسمیت نشناختهاند اما منعی هم از لحاظ قانونی برای آن وجود ندارد. از طرف دیگر نگاهی به مقوله حجاب در ایران و سالها تلاش حکومت برای تبلیغ و ترویج آن با انواع و اقسام روشها، ثابت کرده است ورود حکومت به مسائلی از این دست آن هم با برخوردهای قضایی و انتظامی، عملا نتیجهای ندارد.»
او به همین دلیل معتقد است که در چنین شرایطی، مخصوصا برای حل مشکلات و تبعات بعدی نیاز به یک رویکرد جدید در زمینه قانونی احساس میشود. برای «الهام و پاشا» و «سیاوش و المیرا» اما که هر کدام رویی از سکه «ازدواج سفید» هستند، این جریان عملا نه درد بلکه درمان بوده است. هر کدام از آنها به نوعی احساس رضایت میکند: یکی دوره آمادگی برای ازدواج را گذرانده و دیگری لذت جوانی را تجربه میکند.
نظرات بسته شده است.