شایع ترین علتهای ابتلا به آسم چیست و چگونه میتوان آن را درمان کرد؟

یکی از ناراحت کننده‌ترین احساساتی که فرد می‌تواند تجربه کند تنگی‌نفس است؛ این حس که شما نمی‌توانید هوای کافی استنشاق کنید، می‌تواند حتی دردناک باشد. کارکرد ریه حیاتی است و خوشبختانه ما با ظرفیت ریوی بیش از آنچه نیاز داریم متولد می‌شویم. از دست رفتن کارکرد ریه می‌تواند نتیجه بالا رفتن سن، تخریب یا آسیب ریه باشد. گاهی از دست رفتن کارکرد ریه می‌تواند برگشت‌پذیر باشد مانند آنچه در آسم یا عفونت ریه رخ می‌دهد. در هر نفس، شما اکسیژن را وارد و دی‌اکسید‌کربن را خارج می‌کنید. اکسیژن برای تولید انرژی در سلول‌های بدن لازم است و دی‌اکسید‌کربن پسماند این فرآیند است. تنگی نفس یا به علت کاهش اکسیژن در بدن شما یا به دلیل افزایش سطح دی‌اکسید‌‌کربن که به طور طبیعی مسئول میل به تنفس است، ایجاد می‌شود. هر عاملی که با ورود و خروج هوا در ریه تداخل کند توانایی ریه برای جذب اکسیژن و خروج دی‌اکسید‌کربن را کاهش می‌دهد و شما احساس تنگی نفس می‌کنید. در ادامه با وبسایت روزگار همراه باشید.

شایع‌ترین علل تنگی نفس

• ریه سیگاری‌ها: بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)

بسیاری از مردم از سیگار کشیدن خودداری می‌کنند زیرا احتمال سرطان ریه را افزایش می‌دهد اما خطر اصلی سیگار تخریب آهسته و پیوسته نواحی میکروسکوپی ریه است که مسئول تبادل اکسیژن و دی‌اکسید‌کربن هستند. بسیاری از سیگاری‌ها در جوانی شروع به سیگار کشیدن می‌کنند که ظرفیت ریوی آن‌ها بیش از حد نیازشان است. با گذشت زمان، به دلیل تخریب ناشی از دود سیگار ظرفیت ریوی به طور آهسته و پیوسته به طور برگشت ناپذیر کاهش می‌یابد. در نهایت فرد سیگاری کم کم متوجه می‌شود توانایی تنفسی وی در حال تغییر است. این افراد به تدریج با فعالیت‌هایی که پیش‌تر به کم آوردن نفس منجر نمی‌شد، نفس کم می‌آورند. در این زمان تغیرات بسیار شدید است و ممکن است برگشت‌پذیر نباشد. هر چند مبتلایان به COPD می‌توانند از بعضی داروها برای بهبود کارکرد تنفسی بهره بگیرند، استمرار سیگار کشیدن در نهایت تخریب بسیاری ایجاد می‌کند. در این شرایط بسیاری از مبتلایان بدون استفاده از اکسیژن کمکی قادر به انجام کارهای روزمره خود نیز نخواهند بود. سطوح بالاتر دی‌اکسیدو‌کربن می‌تواند برکارکرد مغز و قلب تأثیر گذارد.

• نارسایی احتقانی قلب

هنگامی که به عضلات قلب یا دریچه‌های قلب آسیب وارد شود به حرکت درآوردن خون برای قلب چندان آسان نخواهد بود. این وضع به ایجاد فشار برگشت منجر می‌شود. مایع در ریه جمع می‌شود و در بافتی که حبابچه‌های هوا را از مویرگ‌های ریوی جدا می‌کند تجمع کرده، ورود اکسیژن و خروج کربن‌دی‌اکسید را دشوارتر می‌سازد. در نهایت سطح اکسیژن خون افت می‌کند و همه بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درمان نارسایی احتقانی قلب شامل داروهایی است که میزان مایع را کم می‌کنند تا عمل پمپ کردن قلب بهبود یابد و احتمال تخریب بیشتر قلب کاهش یابد. گاهی لازم است دریچه‌های خراب قلبی ترمیم یا تعویض شوند.

• عفونت ریه (پنومونی)

پنومونی به عفونت ریه گفته می‌شود. علت عفونت ریه می‌تواند ویروسی یا باکتریایی باشد. هر چند برای درمان اکثر عفونت‌های ویروسی دارویی وجود ندارد، عفونت‌های باکتریایی به آنتی‌بیوتیک پاسخ می‌دهند. برای شایع‌ترین عوامل باکتریایی پنومونی بزرگسالان واکسن وجود دارد. از پزشک خود راهنمایی بخواهید- هنگامی که ریه عفونت می‌یابد تورم یافته  و ممکن است درست کار نکند. اگر به دلیل آسیب‌های پیشین کارکرد ریه شما محدود شده باشد ممکن است تنگی‌نفس بروز کند. علائم پنومونی عبارتند از تب‌ و تعریق، سرفه با خلط یا بدون خلط و درد هنگام تنفس. اگر فکر می‌کنید عفونت ریه دارید به پزشک خودتان یا بیمارستان مراجه کنید.

• آسم

آسم شایع‌ترین بیماری مزمن کودکان و مسئول بخش عمده‌ای از تنگی‌نفس در نوجوانان و بزرگسالان است. آسم می‌تواند دیگر بیماری‌ها مانند تخریب ریه ناشی از دود سیگار، بیماری‌های قلبی و پنومونی (عفونت ریه) را تشدید کند. برای فهم تأثیر آسم بر تنفس، به این مثال ساده توجه کنید: دمیدن از طریق یک «لوله» ساده‌تر از دمیدن از طریق «نی آشامیدنی» است؛ هر چه قطر مجرا کمتر باشد دمیدن هوا دشوارتر است. در آسم راه‌های هوایی به دلیل تورم و انقباض عضلانی که اندازه راه هوایی را کنترل می‌کند، تنگ می‌شوند. نتیجه تنفس صدا‌دار و همراه با خس‌خس و دشواری بیش‌تر در ورود و خروج هوا است. هر چند آسم می‌تواند تنفس را بسیار دشوار کند، تغییرات موقت است و کاملاً با درمان رفع می‌شود. عوامل مختلفی می‌توانند باعث شروع حمله آسم شوند. حساسیت، عفونت، ورزش، هوای سرد، تنش و دود سیگار از شایع‌ترین محرک‌ها هستند. اما برخی از افراد بدون هیچ دلیل واضحی به حمله دچار می‌شوند. درمان آسم شامل پرهیز از مواجهه با محرک‌های شناخته شده و استفاده از داروهایی است که تورم و یا انقباض عضلات را کاهش می‌دهند تا راه‌های هوایی تنگ شده باز شوند. اغلب مبتلایان برای درمان به بخش اورژانس مراجعه می‌کنند ولی می‌توان بسیاری از این حملات را با داروی مناسب در خانه درمان کرد.

آسم ناشی از ورزش (EIA)

بسیاری از مبتلایان به آسم به فاصله کوتاهی از شروع به حرکات ورزشی به خصوص در هوای سرد یا آلوده دچار حمله آسم می‌شوند، بعضی هم فقط در این شرایط دچار حمله آسم می‌شوند. این مبتلایان به آسم به دلیل اسپاسم عضلات دیواره راه‌های هوایی به حمله آسم دچار می‌شوند و التهاب ندارند. این افراد می‌توانند با استفاده از دارویی مثل سالبوتامول 15 تا 20 دقیقه قبل از شروع ورزش از حمله آسم در امان بمانند. دیگر مبتلایان به آسم یا به همین ترتیب یا با افزایش دوز داروهای کنترل‌کننده (کورتیکواستروئید‌ها) می‌تواند از اسپاسم راه‌های هوایی پیشگیری کنند. دارو‌های کنترل کننده جلوی تشدید اسپاسم به دلیل التهاب را می‌گیرند. همچنین توصیه می‌شود پیش از شروع ورزش به آرامی خود را گرم کنید.

عامل حملات آسم چیست؟

آن‌چه در پی می‌آید فهرستی از عاوملی است که می‌توانند حمله آسم ایجاد کنند. به عبارت دیگر این فهرستی از مواردی است که افراد مبتلا به آسم باید از آن پرهیز کنند هر چند ممکن است یک فرد مبتلا به آسم به همه موارد این فهرست مشکلی نداشته باشد.

• گرده گل و گیاه و حساسیت فصلی
• هوای سرد
• سرماخوردگی
• دود سیگار
• پوست و موی حیوانات خانگی
• گرد و خاک
• کپک
• بعضی غذا‌ها
• آسپیرین
• عطر
• آلودگی هوا

توصیه‌های خانگی و خود مراقبتی در حملات آسم

خود مراقبتی گام اول سلامتی است. این موضوع اهمیت بسیار زیادی داشته و آموزش آن به کودکان از اصلی ترین موضوعات آموزشی به شمار می آید.

• توصیه‌های پزشک‌تان را دقیق رعایت کنید و داروها را دقیقاً بر اساس دستورات مصرف کنید.
• یاد بگیرید که از یک جریان‌سنج برای پایش آسم خود استفاده کنید.
• سیگار نکشید و از استنشاق دود سیگار خودداری کنید.
• بالش و پتوی خودر را در پوشش‌های عایق به هوا قرار دهید تا کمتر در معرض گرد و خاک قرار گیرید.
• از همه مواد و مواردی که می‌دانید می‌تواند باعث حمله آسم در شما گردد اجتناب کنید.
• از نگهداری حیوانات خانگی در منزل به خصوص اتاق خواب جداً خوددرای کنید.
• فرش را از اتاق خواب بیرون ببرید.
• میزان رطوبت هوای خانه را زیر 50 درصد نگه دارید.

• توصیه‌های خانگی الف:

1. هوای آلوده، مواد شیمیایی و ضدعفونی کننده، عطر، آسپیرین یا دمای هوای تنفسی (خیلی گرم یا سرد) و ورش یا تنش (استرس) باشد.
2. اگر افشانه (اسپری) سالبوتامول یا تربوتالین که قبلاً برای‌تان تجویز شده است در اختیار دارید، فوری از آن استفاده کنید. اگر علائم رفع نشد یا ظرف 10 دقیقه بهبودی حاصل نشد، دوز دیگری استنشاق کنید و به بیمارستان مراجعه کنید.
3. اگر برای شما سایر دارو‌های استنشاقی تجویز شده است، از مصرف صحیح آن اطمینان حاصل کنید.
4. اگر حمله‌ها با تواتر بیشتر رخ می‌دهند، به پزشک‌تان مراجعه کنید تا دوز داروها را برای کاهش حملات تنظیم کند.

• توصیه‌های خانگی شماره ب:

افراد سیگاری در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های خفیف ریوی هستند که می‌توانند کارکرد ریه را برای مدت کوتاهی کاهش دهند. علائم این عفونت عبارتند از افزایش با تغییر رنگ، حجم ویژه خلط و افزایش خس‌خس سینه. این عفونت‌ها ممکن است آنقدر شدید نباشند که تب ایجاد کنند اما باید به پزشک مراجعه کنید.

• توصیه‌های خانگی پ:

اگر شما سابقه نارسایی احتقانی قلب دارید ممکن است سابقه حمله قلبی و آنژین (درد قفسه سینه ناشی از بیماری عروق کرونری قلب) صدری هم داشته باشید. افزایش علائم نارسایی قلب ممکن است به معنای افزایش آنژین باشد. اگر شما از نیتروگلیسرین استفاده می‌کنید و الان آن را در اختیار دارید باید از آن استفاده کنید. اگر درد سینه دارید باید نیتروگلیسرین خود را زیر زبان بگذارید. شما باید 81 میلی‌گرم آسپرین مصرف کنید. اگر به طور معمول قرص مدر یا ادرارآور (دیورتیک) مصرف می‌کنید، الان یک دوز اضافه بخورید. اگر بهتر نشدید یا ظرف 20 تا 30 دفیقه در حال بد‌تر شدن هستید با اورژانس تماس بگیرید یا به بیمارستان بروید.

عملکرد دارو‌های آسم

دو دسته دارو برای کنترل آسم به کار می‌روند: داروهای کوتاه‌مدت نجات و داروهای بلند‌مدت کنترل‌کننده. این داروها معمولاً از طریق یک دمنده یا بافر دریافت می‌شود. شاید برای بعضی از بیماران استفاده از دمنده دشوار باشد؛ مطمئن شوید از یک فرد مراقب سلامت آموزش‌دیده نحوه درست استفاده از آن را یاد بگیرید.

• داروهای نجات

داروهای نجات، رفع فوری علائم آسم را ممکن می‌سازند. کار آن‌ها رفع اسپاسم عضلات راه‌های هوایی است. این داروها به سرعت هنگام حمله عمل می‌کنند، ولی مشکل زمینه‌ساز را درمان نمی‌کنند و در نتیجه از حملات بعدی پیشگیری نمی‌کنند. از شایع‌ترین داروهای نجات، سالبوتامول و تربوتالین را می‌توان نام برد.

• داروهای کنترل

این داروها به طور مستمر التهاب را کم می‌کنند بنابراین از حملات آتی پیشگیری می‌کنند. مهم‌‌ترین دارو‌های این دسته کورتیکواستروئید‌های استنشاقی هستند. همان‌طور که از نام آن پیداست، این داروها حاوی استروئید هستند که ضد‌التهاب است. این دارو تورم راه‌های هوایی را کاهش می‌دهد تا از علائم پیشگیری و از تخریب بلند‌مدت ریه جلوگیری کند. به عنوان یک قانون راهنما برای ارزیابی کفایت داروهای آسم، اگر بیش از 3 بار در هفته به داروهای نجات نیاز پیدا می‌کنید یا علامت سرفه شبانه دارید، نیاز است که با پزشک خود مشورت کنید.

داروهای مورد استفاده در آسم

• اکسپکتورانت برای رقیق کردن خلط
• گشاد‌کننده نایژه برای باز کردن مجاری هوایی
• داروی کورتونی داخل رگی (تنها برای موارد اورژانس) برای کم کردن واکنش آلرژی بدن
• داروی استنشاقی کورتونی
• آنتی‌هیستامین (کرومولین سدیم) به صورت استنشاقی. این نوع دارو جهت پیشگیری به کار می‌رود.

گشاد‌کننده‌های مجاری هوایی

• سالبوتامول
• سالمترول
• سرتاید
• فورمترول
• ایپراتروپیوم بروماید
• کامبیونت
• آمینوفیلین
• زافیر‌لوکاست
• مونت‌لوکاست
• کرومولین سدیم
• سالبوتامول (Salbutamol)

از جمله داروهای شناخته شده و پر مصرف در درمان آسم و حملات آسمی سالبوتامول است. این دارو به اشکال دارویی قرص، شربت و اسپری در صنعت داروسازی تولید شده و در بیشتر موارد به شکل اسپری در افراد مبتلا به آسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو به شکل اسپری در شروع حملات آسمی مورد استفاده قرار گرفته و پس از 5 دقیقه شروع اثر خواهد داشت. از جمله عوارض جانبی شایع سالبوتامول می‌توان به افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب و لرزش دست اشاره نمود.

• سالمترول (Salmeterol)

از دیگر داروهای مورد استفاده در حملات آسمی سالمترول است. این دارو به شکل اسپری با دو دوز 25 و 50 میکرو‌گرم در بازار موجود است. این دارو شروع اثر کند‌تر و دوام اثر طولانی‌تری نسبت به سالبوتامول دارد.

• سر‌وتاید (Seretide)

این دارو ترکیبی از کورتون و سالمترول است. از تفاوت این دارو با سایر دارو‌های مورد استفاده در آسم، عدم استفاده از سرو‌تاید در حملات آسمی است. این دارو تنها به فرم اسپری در بازار وجود داشته و در فاصله بین حملات آسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• فورمترول، ایپراتروپیوم بروماید و کامبیونت

تمامی این داروها به فرم اسپری در بازار موجود هستند.

• تئوفیلین (Theophylline)

یکی دیگر از داروهای مورد استفاده در تنگی نفس با منشأ گوناگون مانند حملات آسم، این دارو است. این دارو به شکل قرص و شربت وجود داشته و از عوارض شایع آن می‌توان به بی‌خوابی، تپش قلب و مشکلات گوارشی مانند درد‌های معده، تهوع و استفراغ اشاره نمود.

• آمینوفیلین (Aminophylline)

این دارو به شکل آمپول در بازار موجود است. و در هنگام حملات آسمی شدید به بیماران تزریق می‌شود.

• زافیرلوکاست و مونت لوکاست

این دو دارو معمولاً در درمان تنگی‌نفس‌های ناشی از حساسیت‌های تنفسی و فصلی مورد استفاده قرار گرفته و مهار‌کننده تولید اینترلوکین‌ها هستند. فرم مورد استفاده این دو دارو‌ها به شکل قرص‌های خوراکی است.